از جمله مواردی که ارسال اظهارنامه قبل از اقامه ی دعوی ضروری می باشد، ماده ۱۷۱قانون ایین دادرسی مدنی، زمانی است که محلی را به طور امانی به کارگر، سرایدار، خادم و به طور کلی به هر امین دیگری سپرده شود، اگر شخص مورد نظر از استرداد مال امانی امتناع نماید، بایستی ابتدا اظهارنامه ای تنظیم و به طرف مقابل اعلام شود که محل امانی را پس دهد در صورتی که شخص امانت دار پس از 10 روز از زمان ابلاغ اظهارنامه محل مزبور را بازپس ندهد، به عنوان متصرف عدوانی محسوب و خواهان از مزایای دعوی که خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی رسیدگی می گردد، استفاده می کند.

اگر موضوع دعوی دين و از نوع وجه رايج باشد و با مطالبه داين و تمكن مديون امتناع از پرداخت نماید، که دادگاه با رعايت نرخ تورم متناسب با تغيير شاخص سالانه بانك مركزي از زمان سر رسيد تا هنگام پرداخت، محاسبه و مورد حكم قرار خواهد داد، مگر اينكه به نحو ديگر مصالحه نمايند. در این ارتباط، گرچه مطالبه نباید لزوماً بوسیله اظهارنامه باشد، لیکن دلیل محکمه پسندی جهت طرح دعواست.

در فرضی که در قراردادی موقع بروز اختلاف ارجاع امر به داور شده ولی طرفین داور یا داوران خود را معرفی نکرده باشند و تعیین داور به عهده دادگاه نیز سپرده نشده باشد، یکی از طرفین می تواند داور خود را معین کرده و با ارسال اظهارنامه رسمی از طرف دیگر قرارداد درخواست تعیین داور نماید. در اینصورت طرف مقابل مکلف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه اقدام نماید والا ذینفع می تواند به دادگاه مراجعه کند.

طبق ماده 129 قانون تجارت طلبکاران شخصی شرکای شرکت های تجاری حق ندارند طلب خود را از دارایی شرکت بخواهند. لیکن می توانند انحلال شرکت را از دادگاه صالحه به منظور وصول طلب از سهم مدیون درخواست نمایند، منوط به اینکه مراتب را حداقل شش ماه قبل از اقدام به وسیله ی اظهارنامه رسمی به اطلاع شرکت برسانند. در اینصورت مادام که حکم نهایی انحلال صادر نشده باشد شرکاءمیتوانند با پرداخت طلب خواهان تا حد دارایی مدیون، از انحلال آن جلوگیری نمایند.

هنگام اعلام فسخ معاملات یکی از پیش نیازهای آن ارسال اظهارنامه و اعلام اراده بر فسخ است، که متعاقباً در صورت تشخیص ارکان فسخ توسط دادگاه صالحه فسخ اعلام شده، تنفیذ می گردد.

در صورتیکه ملکی به اذن مالک در تصرف دیگری باشد در صورتی که مالک با ارسال اظهارنامه از متصرف تقاضای تحویل ملک نماید از تاریخ ارسال در صورتی که ظرف مهلت معین شده ملک را به مالک استرداد نکند، از تاریخ انقضای مهلت اعلامی در اظهارنامه متصرف غیرقانونی محسوب شده و می توان بر علیه متصرف دادخواست خلع ید تنظیم و نیز تقاضای اجرت المثل آن را نمود.

طبق تبصره ۲ ماده ۱۰ مکرر قانون تملک آپارتمان‌ها، مطالبه بدهی مالکان آپارتمان‌ها از طریق اظهارنامه و سپس عملیات اجرایی برای وصول آن بر اساس اظهارنامه ابلاغ‌شده به مالک مستنکف از تأدیه هزینه‌های مشترک.